5.SINIF 2.ÜNİTE KUVVETİ TANIYALIM 1. BÖLÜM KUVVET VE KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ
Öğrenme Çıktısı:
FB.5.2.1.1. Kuvveti büyüklüğü ile tanımlayabilmeFB.5.2.1.1.Süreç Bileşeni :
a) Kuvvetin niteliklerini tanımlar.
b) Kuvvetin büyüklüğünü dinamometre ile ölçer.
c) Kuvvetin büyüklüğünü Newton (N) birimi ile tanımlar.
KUVVETİ TANIYALIM
Kuvvet bir cismi «itme» veya «çekme» şeklinde olabilir. Bu nedenle kuvvet, yapmak istediğimiz pek çok şeyi yapmamızı sağlar.
Kuvvetin Etkileri Şarkısı 🎵✨
Kuvvetin büyüklüğünü ölçmek için kuvvetin esnek cisimler üzerindeki etkilerinden yararlanılır.
•Esnek cisimler, üzerine kuvvet uygulandığında şekli değişebilen , kuvvetin etkisi üzerinden kalkınca eski haline dönen cisimlerdir. Esnek cisimlere örnek : Paket lastiği, balon, yay ve sünger gibi maddelerdir.
•Oyun hamuru, cam macunu, ekmek hamuru ve sakız esnek cisimler değildir. Kuvvetin etkisi üzerlerinden kalkınca eski haline dönemezler.
- Kuvvetin büyüklüğünü ölçmek için tasarlanan araçlara dinamometre denir.
- Kuvvetin birimi “Newton” dur. “N” harfiyle gösterilir.
- Dinamometre, yapısındaki cisimlerin (esnek sarmal yay) esneklik özelliğinden yararlanarak ölçüm yapar.
Yay ne kadar fazla uzarsa uygulanan kuvvet o kadar fazladır.
Yayın uzama miktarı ile uygulanan kuvvet doğru orantılıdır.
- Dinamometrelerde kullanılan yayın belirli bir esneklik sınırı (ölçebileceği kuvvet sınırı) vardır. Her dinamometrenin ölçüm hassasiyeti ve ölçebileceği kuvvet aralığı aynı değildir
- Dinamometrelerin üzerinde ölçebilecekleri en büyük kuvvet değeri yazılıdır. Ölçebilecek kuvvetin büyüklüğüne göre doğru dinamometreyi seçmek önemlidir.
Dinamometrenin ölçebileceği en büyük kuvvet değerinden fazla kuvvet uygulanırsa yayın esnekliği bozulur ve dinamometre kullanılamaz hale gelir. Dinamometre ile doğru ölçüm yapılamaz.
Dinamometreler, sadece asılan cisimlerin kuvvetini ölçmez. İtme ve çekme kuvvetlerini de ölçer.
Dinamometrenin ölçebileceği kuvvetin büyüklüğü dinamometrenin içerisindeki yayın; yapıldığı maddenin cinsine ve yayın kesit alanına (kalınlığına) bağlıdır.
Hafif cisimleri (küçük kuvvetleri) ölçmek için ince yaylı dinamometreler, ağır cisimleri (büyük kuvvetleri) ölçmek için kalın yaylı dinamometreler kullanılır.
Aynı basketbol topu K-L ve M dinamometrelerine asılmışlar. Ve dinamometrelerin uzama miktarları farklıdır. Bunun nedeni; dinamometrelerde kullanılan yayların kalınlıklarının farklı olmasıdır.
•İnce yay çok uzar, kalın yay az uzar.
•Yayların kalınlık sıralaması; L > K > M
Özdeş dinamometrelere A, B, C ve D cisimleri asıldığında. Dinamometrelerdeki yayların uzama miktarları farklıdır. Bunun nedeni; cisimlerin ağırlıkları birbirinden farklıdır.
Dinamometreye asılan cismin ağırlığı arttıkça, dinamometredeki yayın uzama miktarı artar.
Dinamometrenin ölçüm aralığını hesaplama;
- Dinamometre üzerinde eşit bölümlendirilmiş bir gösterge vardır. Bu göstergedeki her bir bölme belirli bir kuvvet değerine denk gelir.
- Dinamometrede her bir bölmenin kaç N’lık değere denk geldiğini bulmak için;
- Dinamometrenin ölçebileceği en büyük kuvvet değerini ölçüm çubuğunun toplam bölme sayısına böldüğümüzde bir bölmenin kaç N ölçebildiği bulunur
Dinamometre hesaplama örnekleri
KENDİ BASİT DİNAMOMETREMİ TASARLIYORUM
Basit araç gereçlerle kendi dinamometremizi tasarlayabiliriz. En önemli kısım dinamometre içinde kullanılan yay yerine kullanmamız gereken esnek madde seçimidir.
•Esnek madde yerine; paket lastiği, saç tokası balon gibi uç kısmına asacağımız cisimleri tartabileceğimiz dinamometremizi tasarlayabiliriz.
•Esneyecek malzemenin uzama miktarını ölçmek için cetvele de ihtiyacımız vardır.
ETKİNLİKLER
