5.SINIF 3.ÜNİTE: CANLILARIN YAPISINA YOLCULUK 2. BÖLÜM DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
Vücudumuza destek veren , iç organları koruyan, çeşitli hareketleri (yürüme, yazı yazma, koşma gibi) yapmamızı ve vücudumuzun dik durmasını sağlayan yapıların oluşturduğu sisteme destek ve hareket sistemi denir.
Destek ve hareket sistemimiz iskelet ve kaslardan oluşur.
İskelet Sistemi ; Canlı vücutlarındaki kemik, kıkırdak, eklemlerin birleşmesiyle oluşur.
İskelet Sistemimiz:
- Vücudumuza destek ve şekil verir.
- Hareket etmemizi sağlar.
- İç organlarımızı dışarıdan gelebilecek etkilerden, darbelerden korur.
- İçerisinde bulunan kırmızı kemik iliği ile kan hücresini üretir.
- Vücudumuzun ihtiyacı olan Kalsiyum, magnezyum ve fosfor gibi mineraller kemiklerde depo edilir.
- Kasların ve organların vücutta tutunmasını sağlayacak yüzeyi oluşturur.
KEMİK
İnsanların ve omurgalı hayvanların iskelet sistemindeki kemikleri ve eklemleri oluşturan dokuya kemik doku denir. Kemikler, canlı kemik doku hücrelerinden ve depo edilmiş minerallerden oluşur. Mineraller, kemiklere sertlik ve dayanıklılık kazandırır. İskelet sistemini oluşturan kemikler şekillerine göre;
Uzun kemikler
- Boyu eninden fazla olan kemiklerdir.
- Kol ve bacaklarda bulunan bazı kemikler uzun kemiktir.
- Pazu, ön kol kemikleri, el parmak kemikleri, kollarda bulunan; uyluk, kaval, baldır ve ayak parmak kemikleri bacaklarda bulunan uzun kemiklerdir.
- Vücutta bulunan en uzun kemik uyluk kemiğidir.
Kısa kemikler
- Uzunluğu, genişliği ve kalınlığı (eni boyuna) birbirine yakın olan kemiklerdir.
- Ayak bilek kemikleri, el bilek kemikleri ve omurlar kısa kemiklerdir.
Yassı kemikler
- Levha şeklinde ve geniş yüzeyli kemiklerdir.
- Kafatasındaki kemikler, göğüs, kürek kemikleri, kaburga, kalça (leğen) kemikleri yassı kemiklerdir.
KIKIRDAK
Kemiklere göre daha yumuşak ve esnek yapıdadır. Kıkırdak doku; burun, kulak kepçesi, soluk borusu ile kemiklerin uç kısımlarında ve kemiklerin birleşme noktalarında bulunur.
•Kemiklerin birleşim noktalarında (eklem yerlerinde) kemiklerin birbirine sürtünüp aşınmasını engeller.
•Düz ve kaygan yapıda olduğu için eklem yerlerindeki kemiklerin hareketlerini kolaylaştırır.
Büyüme döneminde uzun kemiklerin uç kısımlarındaki kıkırdak, kemiğin büyümesini ve boyca uzamayı sağlar.
EKLEM
İki ya da daha fazla kemiğin birbirine bağlandığı kısımlara eklem denir. Hareket etme derecesine göre eklemler,
Oynar (Hareketli) eklem
- Birbirine bağladıkları kemiklerin kolaylıkla hareket etmesini sağlayan eklemlerdir.
- Her yöne rahatça hareket edebilen kol ve bacaklardaki eklemlerdir.
- Oynar eklemi oluşturan iki kemik arasında boşluk ve eklem sıvısı bulunur, kemiklerin uç kısımlarında ise eklem kıkırdağı vardır.
Yarı oynar eklem
- Birbirine bağladığı kemiklerin oynar eklemlere göre daha az, oynamaz ekleme göre daha fazla hareket etmesini sağlayan eklem çeşididir. Hareketleri sınırlı eklemlerdir.
- Yarı oynar eklemi oluşturan iki kemiğin arasında kıkırdak bulunur, eklem sıvısı bulunmaz.
- Bu eklemin olduğu kemikler, kıkırdağın esnekliği oranında hareket edebilir.
- Omurgadaki bazı eklemlerde, göğüs kafesinde, alt çenede yarı oynar eklem vardır.
Oynamaz eklem
- Birbirine bağladığı kemiklerin testere dişi şeklinde sıkıca kaynaması sonucu oluşan ve hiç hareket etmeyen eklemdir.
- Kuyruk sokumu ve kafatası kemikleri arasında bulunan eklemler oynamaz (hareketsiz) eklemdir.
KASLAR
- Kaslar iskelet sistemindeki kemiklerin etrafını sarar.
- Kasılıp gevşeme özelliği sayesinde hareket edebilmeyi sağlar.
- İç organların da yapısına katılır.
Kaslar yapı ve çalışmasına göre,
Çizgili kaslar
- İskelet sistemindeki kemiklerin etrafını sarar.
- Vücudun hareketini sağlar. Yürüme, yazı yazma, koşma gibi faaliyetler kaslar sayesinde gerçekleşir.
- İsteğimizle çalışırlar, hızlı ve ritmik çalışırlar.
- Güçlü kasılıp, gevşer ve çabuk yorulur.
- Kol, bacak, parmaklarda ve göz kapağında bulunan kaslar çizgili kaslardır.
Düz kaslar
- Kalp dışında iç organların yapısında bulunarak iç organların çalışmasını sağlar.
- Çizgili kaslara göre daha uzun yorulmadan çalışır.
- İsteğimiz dışında çalışır.
- Sürekli, yavaş ve ritmik çalışırlar.
- Mide, bağırsak, yemek borusu, diyafram kasında ve idrar kesesi gibi iç organlarda düz kas vardır.
Kalp kası
- Sadece kalpte bulunur.
- Yapısı çizgili kasa, çalışması düz kasa benzer.
- Kalp, anne karnındaki dönemden başlar ve yaşam sona erene kadar (ömür boyu) yorulmadan çalışır.
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİNİN SAĞLIĞI
İnsan vücudundaki tüm sistemler düzenli, uyumlu ve birbirine bağlı çalışırlar. Sistemlerin sağlıklı bir şekilde çalışması, insan vücudundaki yaşamsal faaliyetlerin sağlıklı bir şekilde devam etmesini sağlar. Sistemleri oluşturan organlardan birinin görevini yapamaması vücudun çalışma düzenini bozar , diğer sistemlerin çalışmasını engeller.
Destek ve Hareket Sistemimizin Sağlığı için ;
- Yeterli ve dengeli beslenilmeli.
- D vitamini ile kemik gelişimi için yeterince güneş ışığı alınmalıdır.
- Masada otururken, baş ve sırt dik pozisyonda olmalı, sırt kamburlaştırılmamalıdır.
- Yaşa uygun spor yapılmalıdır.
- Duruş ve oturuş biçimlerine dikkat edilmeli; ders çalışırken, otururken, yürürken kambur durulmamalıdır.
- Yük taşırken veya kaldırırken yükün ağırlığı dizlere verilmelidir.
- Kemik sağlığı için mineral ve vitamin içeren besinler ağırlıklı alınmalıdır.
- Sebzeler, meyveler, süt ve süt ürünleri kas ve kemik sağlığı için çok önemli besinlerdir.
ETKİNLİKLER
EN YAKIN ZAMANDA EKLENECEKTİR
