5.SINIF 3.ÜNİTE 3.ÜNİTE: CANLILARIN YAPISINA YOLCULUK 1. BÖLÜM HÜCRE VE ORGANELLER
Bilim insanları gözle görülemeyecek kadar küçük olan yapıları gözlemlemelerini sağlayacak mikroskop adı verilen aletleri geliştirmişlerdir.
Bu bilim insanlarından sonra da mikroskopların büyütme yeteneği geliştirildi. Bilim insanları bitki ve hayvanların hücrelerden oluştuğu fikrini öne sürdü.
MİKROSKOBUN KISIMLARI
Mikroskopla Görüntü Bulunurken İzlenilecek Adımlar:
- Mikroskop düz bir yüzeye yerleştirilir ve ışık kaynağı ayarlanır.
- Hazırlanmak istenen örnek lam-lamel arasına yerleştirilir.
- Hazırlanan numune (örnek) mikroskopta tabla üzerine yerleştirilir.
- Mikroskobun tablasındaki ayar kısmı ile tabla hareket ettirilerek incelenecek örnek objektif altına getirilir.
- Büyütme özelliği en az olan objektif ile gözlem yapmaya başlanır. Okülerden görüntüye bakılır. Kaba ayar vidası ile görüntü netleştirilmeye çalışılır.
- Detaylı görüntü elde etmek için ince ayar vidası kullanılarak net ve ayrıntılı görüntü elde edilir.
- Görüntü netleştikten sonra daha detaylı gözlemler yapmak için diğer büyütme özelliği fazla olan objektiflere geçiş yapılabilir. İnce ayarla tekrar görüntü netleştirilir. Gözlem yapılır.
- Örnek gözlem bittikten sonra tablodan çıkarılır. Mikroskobun ışığı kapatılır. Mikroskobun fişi çekilir. Soğuduktan sonra temizlenip güvenli bir şekilde uygun yere yerleştirilir.
HÜCRE
Canlıların, canlılık özelliği gösteren en küçük yapı ve görev birimine hücre denir. Hücrenin temel kısımları dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma, çekirdektir.
1.Hücre Zarı: Hücrelerde hücrelerin sınırlarını belirleyen, besin ve atık madde giriş – çıkışının sağlandığı hücre zarı vardır. Hücreyi dıştan sararak hücreye şekil verir, bulunduğu ortamdan ayırır, sitoplazmanın dağılmasını önler. Hücre zarı, seçici -geçirgendir. Hücreye giriş-çıkış yapan maddelerin geçişini sağlar.
Hücre Çeperi ( Duvarı ) : Bitki hücrelerinde kalın, sert, dayanıklı ve cansız bir yapıdır. Hücre çeperi geçirgendir. Üzerinde geçitler vardır. Canlı olmadığı için seçici değildir. Hayvan hücrelerinde bulunmaz.
2. Sitoplazma : Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran hücre içerisinde organelleri taşıyan, hücreyi kaplayan , jel kıvamında, akışkan ve saydam bir sıvıdır.
3. Çekirdek : Hücrenin yönetimden sorumlu organelidir. Hücrenin büyüme, gelişme, solunum, boşaltım gibi canlılık faaliyetlerini kontrol eder. Canlılara ait nesilden nesile aktarılan özellikleri taşıyan yapılar çekirdeğin içindedir.
ORGANELLER
Sitoplazma içerisinde bulunan, hücrenin faaliyetlerinde rol oynayan, farklı görevleri yapmak için özelleşmiş yapılardır.
Bitki ve Hayvan Hücreleri Arasındaki Farklar
Bitki Hücresi
- Şekli köşelidir.
- Hücre duvarı vardır.
- Kloroplast vardır.
- Kofulları büyük ve az sayıdadır.
- Sentrozom bulunmaz.
Hayvan Hücresi
- Şekli ovaldir.
- Hücre duvarı yoktur.
- Kloroplast yoktur.
- Kofulları küçük ve çok sayıdadır.
- Sentrozom bulunur.
Canlıları cansız varlıklardan ayıran en temel özellik, canlıların hücresel yapıya sahip olmasıdır. Canlıları oluşturan hücreler birbiri ile uyum içerisinde çalışır.
- Canlıların, canlılık özelliği gösteren en küçük yapı ve görev birimine hücre denir.
- Aynı görevi yerine getirmek için aynı yapıdaki hücreler bir araya gelerek dokular oluşur.
- Farklı dokular bir araya gelerek belirli bir görevi yerine getirmek için bir araya gelerek organları oluşturur.
- Belirli görevleri yerine getiren organlar bir araya gelerek sistemleri oluşturur.
- Farklı yaşamsal görevleri yerine getiren sistemler organizmayı oluşturur.
Kas hücreleri
Kas hücreleri bir araya gelerek kas dokusunu
Kas dokusu ve diğer dokular bir araya gelerek kolu
Kol ve kemiklerin olduğu diğer yapı ve organlar da bir araya gelerek destek ve hareket sistemini
Destek ve hareket sistemi, solunum sistemi gibi diğer sistemler de bir araya gelerek organizmayı insanı oluşturur.
ETKİNLİKLER
EN YAKIN ZAMANDA EKLENECEKTİR.
